NL Bloeit!

Planten van hier

Sinds november 2018 is er een prachtig boek, genaamd Planten van hier (ISBN 978 90 5011 6695). De ruim 1.400 soorten oorspronkelijk inheemse (autochtone) planten die in Nederland nu van nature voorkomen, hebben zich kunnen handhaven en verder verspreiden omdat zij zich optimaal aan de hier heersende klimatologische omstandigheden hebben aangepast. Regionale autochtone populaties zijn in feite de basis van de biodiversiteit en de toekomst van deze bijzonder belangrijke flora staat werkelijk op het spel. Het Nederlandse landschap is een cultuurlandschap dat in de loop van duizenden jaren door mensen is vormgegeven. Een landschap waarin iedere vierkante meter steeds meer voor de mens dient op te leveren.

Er is nagenoeg geen aandacht en ruimte meer voor de basis van ons land-ecosysteem: instandhouding en stimulering van de bodemkwaliteit (bodemvruchtbaarheid) en van planten van oorspronkelijk inheemse herkomst.

Van alle graslanden in Nederland is nu nog maar zo'n 2% tot 3% bloemrijk!

Meer informatie is ook te lezen op de website www.plantenvanhier.nl.

Praktijkboek voor een duurzame leefomgeving

Het boek ‘Planten van hier’ wil in woord en beeld de verbinding tussen mens en planten laten zien; de lezers laten beseffen dat zij een onlosmakelijk onderdeel van een groter geheel zijn en dat hun handelen invloed heeft op dit grotere geheel, ook in hun directe eigen omgeving. Dat ze hun eigen leefomgeving mede vorm kunnen geven, waarbij er volop aandacht is voor oorspronkelijk inheemse flora en fauna. Een duurzame leefomgeving heeft een aantoonbaar positief effect op de gezondheid en het welzijn van mensen en is ook in economisch opzicht aantoonbaar van grote betekenis.

Wereldwijd is de teruggang in biodiversiteit 30%; in de EU is dit maar liefst 60% en in Nederland is de achteruitgang van het aantal soorten planten en dieren zelfs meer dan 80%! Uit recent Duits-Nederlands onderzoek blijkt dat in 27 jaar de hoeveelheid insecten met meer dan 75% is afgenomen. Hiervoor zijn diverse oorzaken aan te wijzen, maar een ding staat vast, het is echt dramatisch voor ons allemaal. Maar liefst 40% van de wilde planten wordt bedreigd (Rode Lijst). Er is dan ook steeds minder voedsel - stuifmeel en nectar - beschikbaar. Hierdoor gaat het dan ook bijzonder slecht met bijvoorbeeld de wilde bijen, vlinders en ook met de (weide)vogels. Een kwart van de 20 hommelsoorten wordt met uitsterven bedreigd en van de ruim 300 soorten bijen staan 181 soorten op de Rode lijst (Rode Lijst Bijen). Van de 250 vogelsoorten die in ons land voorkomen is maar liefst 33% bedreigd (88 vogelsoorten), waarvan de grutto - onze Nationale vogel - de bekendste is. Van de Nederlandse dagvlinders zijn al 18 van de 70 soorten uitgestorven en meer dan 30 soorten zijn bedreigd tot kwetsbaar (Vlinderstand 2019). Het is dan ook de allerhoogste tijd voor verandering, tijd voor een echte transitie naar een duurzame en veerkrachtige leefomgeving voor flora, fauna en mensen. Bekijk hier de video van het boek.

Het boek ‘Planten van hier’ is bedoeld voor mensen die de kwaliteit van hun leefomgeving willen aanpakken, maar ook als kennis- en inspiratiebron voor groepen en organisaties op het gebied van natuur, landschap en stedelijke omgeving. Diverse organisaties zijn hier al vele jaren actief mee bezig en willen graag hun kennis en kunde bundelen en praktisch beschikbaar stellen, aan iedereen die hierin is geïnteresseerd en hier ook mee aan de slag wil.

Het omvormen van de soortarme monotone gebieden naar gevarieerde en nectarrijke bloemenweides en plantsoenen, bloemrijke bermen en kruidenrijke grasland(rand)en geeft een enorme impuls aan de aantrekkelijkheid en diversiteit van onze leefomgeving, zowel in soorten als in aantallen. Hierbij is het van groot belang de passende inheemse soorten flora te gebruiken, aangezien deze een essentieel onderdeel vormen van de totale biologische diversiteit. Zo dragen we bij aan de bescherming en behoud van de oorspronkelijke inheemse flora en fauna én aan het plezier dat dit ‘brede publiek’ eraan beleeft. Immers, het gaat om de eigen leefomgeving!

Het Levend Archief

In Nederland kwamen soorten voor die we nu enkel nog uit het buitenland kunnen halen, maar of dit dezelfde variëteiten zijn, valt te betwijfelen. Die soorten zijn we kwijt en kunnen we met geen mogelijkheid meer terughalen. Voorbeelden zijn Wildemanskruid (Pulsatilla vulgaris), Zaagblad (Serratula tinctoria), Blauwe leeuwenbek (Linaria arvensis), Zomerschroeforchis (Spiranthes aestivalis), Gevlekt biggenkruid (Hypochaeris maculata) en zo nog tientallen andere soorten. Er zijn momenteel een aantal soorten die steeds meer populaties kwijtraken en de resterende populaties worden steeds kleiner. Er zijn enkele projecten die zich inzetten voor het behoud van dergelijke soorten, maar in 2016 kwam Joop Schaminée met het initiatief om dit iets grootschaliger aan te pakken, onder de noemer "Het Levend Archief".

Het Levend Archief is een project dat zich focust op het verzamelen, opkweken en opslaan van zaden van inheemse plantensoorten, met als belangrijkste aspect dat het materiaal 'autochtoon' is, of anders gezegd 'van oorspronkelijk inheemse herkomst' is. Het voornaamste doel van dit project is het veilig stellen van inheemse plantensoorten, zodat wanneer bronpopulaties dreigen te verdwijnen, we genetisch identiek zaad kunnen gebruiken om de populaties te redden. De zaden worden opgeslagen in een grote koelcel, zodat zij meerdere jaren bewaard kunnen blijven.

Het belang hiervan voor mensen is aanzienlijk! Genetische bronnen zijn namelijk onderdeel van de totale biologische diversiteit. Het gaat om al het materiaal dat erfelijke bouwstenen bevat voor dieren, planten en micro-organismen, met een actuele of potentiële waarde voor de mens. De beste garantie voor het behoud van de variatie aan micro-organismen, planten en dieren is het behoud van hun natuurlijke omgeving. Voor wilde soorten - flora en fauna - gaat het om behoud van ecosystemen en natuurgebieden. We maken op tal van manieren gebruik van genetische bronnen, onder andere in de landbouw en voedselvoorziening, de bosbouw, de visserij, bij de productie van geneesmiddelen en in het milieu- en waterbeheer (bijv. bij de zuivering van afvalwater). De economische betekenis van dit gebruik is enorm, ook voor ons land.

Recent zijn er diverse artikelen gepubliceerd over Het Levend Archief en de Nationale zadencollectie van oorspronkelijk inheemse planten. Zo is er een artikel gepubliceerd in Het Parool en in het valblad Oase - lente 2018. Daarnaast is er de website www.hetlevendarchief.nl, waar de meest recente ontwikkelingen worden gecommuniceerd.

De genenbank van de oorspronkelijk inheemse bomen en struiken bestaat al wat langer, met name dankzij het werk van Bert Maes, Chris Rövenkamp en Henny Ketelaar. In het vakblad Natuur, Bos en Landschap hebben Joukje Buiteveld en Sven de Vries een mooi artikel gepubliceerd over het in kaart brengen van de genetische bronnen van de Nederlandse bomen en struiken.  En hier een publicatie uit 1994 in het vakblad Oase.